Najdziwniejsze języki świata i nieznane fakty o językach

Z punktu widzenia Polaków, najbliższe nam języki i podobne w brzmieniu to te używane przez naszych słowiańskich sąsiadów. Zrozumiały wydaje się również angielski – praktycznie wszędzie mamy z nim styczność. 

Tymczasem według badań, język angielski jest jednym z najdziwniejszych na świecie, co potwierdza wiele jego cech. 

W artykule opisujemy jakie cechy języków brane są pod uwagę, jeśli chodzi o bardziej lub mniej “obcy” charakter języka. Przywołujemy również przykłady języków, o których nazwie mało kto słyszał i używane są w małych społecznościach, co czyni je również dziwnymi.

Zapraszamy więc w ciekawą lingwistyczną podróż. 

Najdziwniejsze języki świata – klasyfikacja Ibidon

Obecnie na świecie używa się od 6 do 7 tysięcy różnych języków. Wiele z nich wydaje nam się mniej obcych niż pozostałe. Należą do nich z pewnością języki europejskie i część języków azjatyckich. Czy chodzi jednak tylko o ich popularność i dostępność? A może mówiąc o obcym języku mamy na myśli jego odmienność, swego rodzaju oryginalność? Jak tak naprawdę określić, czy język jest nam bliższy czy dalszy, bardziej “obcy”?

Przyjrzyjmy się bliżej zagadnieniu, rezultaty analizy mogą zaskakiwać.

Według badania przeprowadzonego przez firmę Ibidon najdziwniejszy język to ten, który najbardziej różni się od wszystkich innych pod wieloma względami, które nazwano „aspektami”.

Ibidon wymienił szereg cech każdego języka i zachował te, które były wspólne dla co najmniej 100 języków (21 aspektów). Firma następnie usunęła z rankingu języki, które miały mniej niż dziesięć z tych aspektów (ostatecznie jest 239 języków z 2676 istniejących na świecie). 

Dla każdego aspektu języka obliczona została względną częstotliwość tej cechy dla wszystkich innych analizowanych języków np. struktura podmiot-czasownik-dopełnienie. 

Na przykład w Światowym Atlasie Struktur Językowych zarejestrowanych jest 1377 języków, a 35,5% z nich ma strukturę podmiot-czasownik-przedmiot. Tylko 8,7% języków zaczyna z kolei zdania od czasownika – jak walijski, hawajski i manjang. 

Najdziwniejszy język również ma strukturę, w której czasownik jest umieszczony jako pierwszy. Jest to język Mixtec (Chalcatongo de Hidalgo) używany w meksykańskim stanie Oaxaca.

Wedle rankingu, angielski również jest dość dziwacznym językiem. Język Szekspira zajmuje 33 miejsce na 239 w rankingu najdziwniejszych języków świata.

Język angielski – na wysokiej pozycji listy

Na pierwszy rzut oka i ucha język angielski wydaje się najbardziej przystępnym, najłatwiejszym i „najnormalniejszym” językiem, z jakim spotykamy się na co dzień. Ale ta „zwykłość” języka jest tylko na pozór.

Angielski ma bowiem więcej fonemów niż wiele języków, około 44, w zależności od tego, jakim jego rodzajem się posługujemy. Posiada niezwykle duży zestaw samogłosek – jest ich około 11, podczas gdy większość języków mówionych ma tylko 5-6 samogłosek. 

To tylko jeden z powodów, dla których pisownia angielska jest tak skomplikowana. Odziedziczyła pięć liter dla samogłosek z alfabetu rzymskiego, a rozmówcy muszą sprawić, by zyskały dwukrotnie większą liczbą dźwięków. 

Angielski ma również stosunkowo nietypowe spółgłoski. Dwa dźwięki, te reprezentowane przez „th” odpowiednio w „bath” (wanna) i „bath” (kąpać), występują w mniej niż 10% języków badanych w rankingach językowych. W rzeczywistości są zwykle jednymi z ostatnich dźwięków nabywanych przez dzieci, a niektóre odmiany angielskiego u dorosłych w ogóle ich nie używają.

Z kolei na drugim końcu rankingu najbardziej przystępnym językiem jest hindi, który według kryteriów badania ma tylko jeden „dziwny” aspekt.

Idąc jednak tropem bardziej użytkownika języka, słuchacza, amatora języków obcych, a nie lingwisty – ranking dziwnych języków, można by sklasyfikować całkowicie inaczej, np. według ilości jego użytkowników. Najdziwniejsze języki miałyby po prostu ich najmniej. Tak oto możemy wymienić kilka z nich.

Najrzadsze i najdziwniejsze języki świata – przykłady

Pirahã

Język Pirahã jest używany przez mniej niż 1000 osób z plemienia łowców-zbieraczy o tej samej nazwie, zamieszkałego głęboko w amazońskich lasach deszczowych w Brazylii. 

Zachowanie tego rodzimego języka tłumaczy się tym, że jest on absolutnie odporny na wszelkie zapożyczenia i przyswajanie obcych pojęć. W samej Brazylii istnieje 190 języków zagrożonych wyginięciem. Pirahã nie mieści się jednak na tej zatrważającej liście, ponieważ jego mówcy nie mają zamiaru z niego rezygnować. Język ten jest częścią rodziny zwanej proto-mura-pirahã-matanawi i wydaje się być ostatnim jej przedstawicielem.

Kilka elementów czyni ten język dziwnym, poczynając od całkowitego braku liczb oraz liczby pojedynczej. Kolejna osobliwość to brak istnienia kolorów – wszystko jest jasne lub ciemne. Jeśli jednak wymagana jest precyzja, członkowie plemiona używają porównań (np. czerwony = krew). 

Na tym lista się nie kończy! Nie można wydawać rozkazów w Pirahã. Nie ma słownictwa, które mogłoby kogoś zobowiązać lub zmusić do zrobienia czegoś. 

Słownictwo związane z rodziną także jest wyjątkowe. Słowo „ojciec” jest tym samym słowem co „matka”. Słowo „brat” jest identyczne ze słowem „siostra”… co czyni ten język najbardziej ubogim pod względem powiązań rodzinnych.

Kontynuując temat słownictwa, nie istnieją również pewne niuanse leksykalne, takie jak umieranie/zabijanie, patrzenie/widzenie, a nawet karmienie/jedzenie. Jednak ich system językowy niesie rozróżnienie między rzeczami ożywionymi (ludźmi, zwierzętami), nieożywionymi (kamyki, drzewa) i… zwierzętami wodnym. 

Co więcej na poziomie syntaktycznym nie da się łączyć ze sobą wyrażeń np.: „samochód siostry Patricka”. W Pirahã powiedzą: „Patrick ma siostrę. Ta siostra ma samochód.”

Dodatkowo pod względem fonetycznym Pirahã jest więcej niż oryginalna: dysponuje tylko 10 fonemami, podczas gdy większość języków posiada ich około 23. Mówiąc bardzo precyzyjnie, istnieją 3 samogłoski i 8 spółgłosek, w tym, prawie wyjątkowo w porównaniu z innymi językami, brak spółgłosek nosowych (jak m lub n). 

Co ciekawe istnieje przydział spółgłosek według płci. Tak więc bezdźwięczna spółgłoska szczelinowa S jest przywilejem mężczyzny, a H jest przeznaczona dla kobiety. 

Czy to rzeczywiście nie dziwne?

!xóõ

Całkowitym przeciwieństwem języka o najmniejszej liczbie fonemów jest !xóõ. Należący do dużej rodziny języków khoisan, używanych głównie w Botswanie i Namibii !xóõ jest znany jako żywy język o największej liczbie dźwięków. Według źródeł, !xóõ ma 58 spółgłosek, 31 samogłosek i 4 intonacje lub 87 spółgłosek, 20 samogłosek i dwie intonacje. W każdym razie nie dziwi fakt, że lingwiści mają trudności ze zrozumieniem tego języka – posługuje się nim tylko 4200 użytkowników.

Artchi

Inną osobliwością językową jest język Artchi – czyli język kaukaski z grupy językowej Lezgic i rodziny języków nacho-dagestańskich. 

Artchi jest używany w regionie Dagestan w Rosji. Posiada 1,5 miliona możliwych końcówek koniugacji. Na przykład czasownik zakończony na -cugu wyraża wątpliwość, na -ra, pozwala wyrazić domniemanie o rzeczywistości dokonanej, a -er o fakcie z przeszłości. Posługuje się nim tylko 1000 osób. To naprawdę bardzo niewiele.

Rotokas

Rotokas używany przez na wyspie Bougainville w Papui Nowej Gwinei, ma reputację języka nie zawierającego żadnych fonemów nosowych, w przeciwieństwie do większości innych języków na świecie.

Poza tym jego alfabet jest najkrótszy na świecie. Liczy 11 znaków, w tym 5 samogłosek i 6 spółgłosek. 

Tuyuca

Język Tuyuca używany w Amazonii, Kolumbii i Brazylii, jest prawdopodobnie jednym z najtrudniejszych języków na świecie. Dlaczego? Ponieważ posiada nie mniej niż 140 różnych wyrazów precyzujących gatunek istot żywych. Na przykład istnieje terminologia w Tuyuca specyficzna dla kory nie przylegającej do drzewa.

Pawnee

To język rdzennych Amerykanów, z rodziny języków Caddoan, używany przez indiańskie plemię o tej samej nazwie w Stanach Zjednoczonych. Przypomina układankę. Zasadniczo, aby stworzyć słowo, dokłada się do niego inne wyrazy. Aby powiedzieć „to moje” („kutatii’i”) skrócimy dwa morfemy, jeden wskazujący na posiadanie, a drugi na fakt istnienia. Nazywamy takie zjawisko językiem polisyntetycznym. Takimi językami w Europie są języki baskijskie i ugrofińskie.

Inuktitut

Nie można w tym zestawieniu języków osobliwych nie wspomnieć o Inuktitut, czyli eskimosko-aleuckim języku Eskimosów. Dialekt ten ma nawet swój własny alfabet (całkowicie dla nas niezrozumiały) w postaci symboli, jakie widać poniżej:

Nüshu

Nüshu (oznaczające „pismo kobiet”) to system pisma używany wyłącznie przez kobiety w dystrykcie Jiangyong w prowincji Hunan w Chinach. Jest to zapis niezrozumiały dla mężczyzn. Jednak użycie tego skryptu zakończyło się w 2004 roku, wraz ze śmiercią ostatniej użytkowniczki – Yang Huanyi. Wraz z nią zostały też zakopane rękopisy.

Xhosa, czyli “mlaskanie”

Xhosa – znajduje się w zestawieniu 5 najbardziej nietypowych języków. Powód ? Wymawia się go przez “mlaśnięcia” w jamie ustnej.

To jednak jeden z ważniejszych języków na obszarze buntu w RPA.

Tak, jak języki buszmeńsko-hotentockie, np. język khoisan, używane przez plemiona afrykańskie, mówcy Xhosa komunikują się między sobą mlaszcząc. Szacunkowo językami takimi posługuje się od około 100 do 200 tysięcy osób zamieszkujących południowo-zachodnią Afrykę.

W piśmie używają jednak alfabetu łacińskiego, wzbogaconego o znaki diakrytyczne. 

Silbo, czyli “gwizdanie”

Język Silbo charakterystyczny jest dla jednej z hiszpańskich Wysp Kanaryjskich – La Gomera. Każde słowo gwizdane jest w bardzo specyficzny sposób. Słownictwo z konieczności wymagało jednak ograniczenia. Nie przeszkadza to jednak w przeprowadzeniu całej rozmowy w Silbo, a zasięg gwizdów może sięgać od 8 do 10 km. 

Język ten powstał z myślą o porozumiewaniu się w górskich dolinach, na dużych odległościach.

Pitjantjatjara – język samogłoskowy

Już sama nazwa Pitjantjatjara brzmi dość dziwnie. Wyjątkowej specyfiki nadaje mowie tak naprawdę fakt, że w jej skład wchodzą zaledwie trzy samogłoski – a, i oraz u. Występuje w niej wiele różnych słów przybierających specyficzne formy. Językiem tym posługują się Aborygeni z ludu Anangu, zamieszkujący środkową Australię.

Język bez alfabetu?

Przykładem języka bez alfabetu jest chociażby wspomniany język arczyński (Artchi), nie posiadający w ogóle formy pisemnej. Co ciekawe, występuje w nim około półtora miliona koniugacji. 

Język gestów 

Obecnie na całym świecie używa się około 300 języków migowych.

Dlaczego język migowy nie jest uniwersalny?

Język migowy nie jest uniwersalny, nawet jeśli podstawą jego odmian jest alfabet daktyliczny. Nie wszystkie kraje używają tego samego alfabetu, co uniemożliwia uniwersalność. 

Ponadto każdy język migowy ma swój własny leksykon, gramatykę i składnię. Są to języki tak bogate i różnorodne, jak języki mówione, języki naturalne, które zostały zbudowane na przestrzeni czasu. 

Język migowy działa zgodnie z językiem mówionym każdego kraju, a ponadto jest językiem wizualnym – jest ściśle związany z kulturą danego kraju. Jeśli baza jest podobna, każdy kraj lub region ma swoją specyfikę. Rzeczywiście, różnice kulturowe uniemożliwiają użycie uniwersalnego języka migowego. Nawyki i zachowania społeczne różnią się w zależności od kraju. Znaki nie działają z przekazem innych kultur.

Język migowy w różnych krajach powstaje w ogromnych lub małych społecznościach. Pierwsze używają zdecydowanie bardziej uniwersalnego, przyjętego już języka. Drugie korzystają z języków migowych nazywanych lokalnymi rdzennymi językami lub wiejskimi językami migowymi. Społeczności bliskie geograficznie mogą używać zupełnie różnych języków migowych. 

Języki migowe nie są jeszcze wszędzie rozpoznawane, a ponieważ nie są używane na masową skalę, to nadal języki mniejszości. Dlatego wciąż jest na ich temat zbyt mało danych.

Główna klasyfikacja języków migowych obejmuje rodziny:

• francuskie,
• brytyjskie,
• japońskie,
• niemieckie,
• arabskie,
• izolaty.

Jak zatem porozumiewają się osoby niesłyszące, którzy spotykają się na międzynarodowym gruncie, np. na swojej olimpiadzie? Oczywiście „sięgają” po międzynarodowy język migowy. Nazywany również gestuno, język ten składa się z około 1500 gestów i jest używany od lat 70. XX wieku. 

Ciekawostki o językach z całego świata 

Najwięcej różnych języków używa się w Papui-Nowej Gwinei – około 840 używa się tylko w jednym kraju.

Drugie miejsce zajmuje Indonezja z ponad 700 językami, a trzecie Nigeria z ponad 530 używanymi tam językami.

Najdłuższy alfabet  występuje w języku khmerskim. To narodowy język Kambodży, ma 74 litery, co czyni go najdłuższym alfabetem na świecie. 

Najkrótszy alfabet ma z kolei stosowany na wyspie Bougainville język Rotokas. Operuje on 12 literami: A, E, G, I, K, O, P, R, S, T, U, V. Językiem tym posługuje się około 4000 mieszkańców wyspy. 

Największą liczbę rdzennych użytkowników posiada język chiński. To ponad 1.3 miliardów ludzi porozumiewających się w tym języku.

Najszybszym językiem świata jest japoński. Prędkość języka jest mierzona w liczbie sylab wypowiadanych na sekundę lub na minutę. Japończycy wypowiadają nawet 7,84 sylaby na sekundę.

Na drugim końcu skali – czyli najwolniejszymi językami – są mandaryński i niemiecki, z wynikami odpowiednio 5,18 i 5,97 sylab na sekundę. Największą ilość słów posiada koreański. Dokładnie ponad 1,1 miliona. Za nim plasuje się portugalski z około 820 000 słowami i fiński z około 800 000 słowami. Angielski zajmuje siódme miejsce z około 520 000 słowami.

Prawda, że ciekawe? Patrzyłeś kiedyś na języki w taki sposób?

Może nie z i na najdziwniejsze języki, ale te najbardziej popularne tłumaczymy teksty w dogadamycie.pl.

Przeczytasz na ich temat w artykule: Z jakich języków zapewniamy tłumaczenia na polski?

A może chcesz dołączyć do naszego teamu tłumaczy? Zapraszamy!