Interlingua vs esperanto – czym są i czym różnią się te dwa języki?

Jeden wspólny język, dzięki któremu możesz się dogadać z każdym, a którego nie musisz się uczyć kilka lat. Brzmi pięknie, prawda? Próby stworzenia tego typu systemów językowych istnieją od dawna. W efekcie powstały dwa najpopularniejsze tzw. “międzyjęzyki”, które zasadniczo mają po pierwsze: ułatwić komunikację, po drugie: ułatwić tłumaczenia na inne języki. Czym są interlingua i esperanto i czym się od siebie różnią?

Czym jest interlingua?

Młodszym z tej dwójki międzyjęzyków jest interlingua, który został opublikowany 15 stycznia 1951 roku przez International Auxiliary Language Association (w skr. IALA). Łączy on w sobie słownictwo, które jest charakterystyczne dla języków romańskich z prostą i regularną gramatyką. Dzięki tym cechom interlingua jest zrozumiała dla wielu milionów osób, które na co dzień posługują się głównie włoskim, hiszpańskim i rumuńskim, w mniejszym zaś stopniu angielskim.

Zgodnie z deklaracjami twórców, osoby posługujące się językami romańskimi nauczą się interlingwy w 15 dni. Wszystko za sprawą faktu, że jest to tzw. “naturalistyczny język”. Oznacza to w praktyce, że ten międzyjęzyk powstał w oparciu o najczęściej powtarzające się słowa w językach romańskich, które następnie zostały włączone w zasoby leksykalne interlingwy. Sama gramatyka również została uproszczona w sposób umożliwiający jak najszybsze jej przyswojenie.

Jakie jest zastosowanie interlingwy?

Aktualnie interlingua wykorzystywana jest przede wszystkim jako język pomocniczy w tłumaczeniach, szczególnie w tłumaczeniach maszynowych w systemie międzyjęzykowym. Polega to na tym, że tekst źródłowy jest w pierwszej kolejności tłumaczony do interlingwy, w drugiej zaś kolejności – z interlingwy do tekstu wyjściowego. Wadą jednak tego systemu jest prosty fakt – takie tłumaczenie automatyczne najlepiej sprawdza się w odniesieniu do języków romańskich, co wynika wprost z charakterystyki interlingwy. Wynik takiego tłumaczenia mimo wszystko należy oddać do korekty tekstu, aby cieszyć się wysokiej jakości przekładem.

Ten międzyjęzyk jest wykorzystywany również jako narzędzie pomocnicze do nauki języków obcych, rzecz jasna również w odniesieniu do języków romańskich. Mając opanowaną interlingwę, znacznie łatwiej jest nauczyć się hiszpańskiego, włoskiego czy rumuńskiego. Głównie za sprawą uniwersalnego zasobu leksykalnego, najczęściej występującego w innych językach romańskich. Dodatkowo sama gramatyka jest niejako “ekstraktem” gramatyki języków romańskich. Oznacza to, że po przyswojeniu gramatyki interlingwy, znacznie szybciej przyswoisz gramatykę spokrewnionych z nią języków.

Czym jest esperanto?

Drugim uniwersalnym językiem jest esperanto, który jest znacznie starszy od interlingwy. Podwaliny pod ten międzyjęzyk położył prof. Ludwik Zamenhof i to już w 1881 roku. Polak opublikował podstawy esperanto w książce pt. “Język międzynarodowy. Przedmowa i podręcznik kompletny”. O prostocie tego języka niech świadczy fakt, że według różnych szacunków, posługuje się nim od stu tysięcy do nawet dwóch milionów użytkowników na całym świecie. Przy czym blisko dla tysiąca z nich jest to “pierwszy język”. Niestety, mimo tak dużej popularności, jak dotychczas żadne państwo nie uznało esperanto za język urzędowy.

Cechy charakterystyczne esperanto

Warto mimo wszystko pamiętać, że jest to język sztuczny, co oznacza, że nie jest spokrewniony z żadnym innym językiem na świecie. Z punktu widzenia jednak językoznawczego można go określić jako język o wybitnie germańskim i łacińskim słownictwie. Jego cechą charakterystyczną jest za to fakt, że należy do tzw. języków aglutynacyjnych. Czyli takich, w których czas, rodzaj czy osobę określa się w jednym słowie. Dobrym przykładem jest tutaj chociażby tureckie słowo geliyorum = „idę”, gdzie -iyor oznacza czas teraźniejszy, a -um pierwszą osobę.

Jakie jest zastosowanie esperanto?

Należy mieć na względzie, że chociaż esperanto jest językiem sztucznym, to znajduje dosyć szerokie zastosowanie. Istnieje zarówno oryginalna esperancka literatura, jak i dzieła muzyczne, sztuki teatralne, a nawet filmy. Co więcej, na wielu światowych uczelniach esperanto jest nauczane na kierunkach lingwistycznych. Funkcjonują nawet są całe kierunki, na których wykłady odbywają się wyłącznie w tym języku. Ciekawostką jest natomiast fakt, że podobnie jak w przypadku języków naturalnych, również i za esperanto możesz otrzymasz certyfikat poświadczający jego znajomość.

Interlingua vs esperanto – jakie są różnice?

Zestawiając ze sobą interlingwę z esperanto, na pierwszy rzut rzucają się w oczy kwestie językotwórcze. Interlingua jest zuniwersalizowaną wersją wszystkich języków romańskich, zawierającą w sobie ekstrakt z gramatyki oraz najczęściej pojawiające się słowa w tej rodzinie językowej. Esperanto z kolei zawiera w sobie całą paletę cech wszystkich języków świata, począwszy od aglutynacji właściwej dla np. języka węgierskiego czy fińskiego, na etymologii zasobów leksykalnych kończąc. Pod względem słownictwa, esperanto czerpie z języków słowiańskich, romańskich, germańskich, a także ugrofińskich, semickich czy nawet japońskich i chińskich.

Esperanto jest bardziej rozpowszechnione od interlingwy

Chociaż na pierwszy rzut wydawać by się mogło, że to interlingua jest łatwiejsza do nauki, to statystyki mówią zupełnie coś innego. Esperanto ma od stu tysięcy do dwóch milionów użytkowników na całym świecie, podczas gdy szacunkowo użytkowników interlingwy jest ok. 1500 osób. Można więc z całą pewnością stwierdzić, że to esperanto jest najbardziej rozpowszechnionym na świecie projektem języka międzynarodowego. Swoją drogą, doczekał się on nawet dedykowanych dwóch rezolucji ze strony UNESCO. Do ciekawostek należy zaliczyć również fakt, że dzięki działaniom pasjonatów, esperanto zostało wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w Polsce.

Czy esperanto i interlingua to jedyne języki sztuczne?

Chociaż esperanto i interlingua to jedne z najbardziej znanych języków sztucznych, to nie są one jedyne. Jeśli wziąć pod uwagę wyłącznie te języki, które powstały z myślą do używania ich przez społeczeństwo, to obecnie znanych jest ok. 19 języków sztucznych. Dążenia jednak do utworzenia uniwersalnego międzyjęzyka sięgają już antyku. Zajmował się tym m.in. Platon, co widać w jego dialogu pt. “Kratylos”. Dążenia antycznych filozofów sprowadzały się jednak bardziej do próby wyjaśnienia języków im współczesnych, aniżeli do próby stworzenia uniwersalnego języka wszystkich ludzi.

Znamienny jest fakt, że najstarsze międzyjęzyki nie miały charakteru użytkowego, rozważane były raczej w kategoriach mistyki. Dobrym przykładem jest tutaj chociażby Lingua Ignota, który został opisany przez św. Hildegardę z Bingen już w XII wieku. Pod względem charakterystyki, bardziej przypomina on pewien rodzaj indywidualnego mistycznego żargonu. Pierwszy znany szkic uniwersalnego języka został za to popełniony przez Dantego Aligheriego w “De vulgari eloquentia”. Chociaż z praktycznego punktu widzenia był on raczej próbą odnalezienia idealnego języka włoskiego.

Powstanie języków artystycznych

Do grona języków sztucznych należy zaliczyć również koncepcje, które powstały na użytek dzieł literackich. Do najbardziej znanych przykładów należy zaliczyć język elficki, wykreowany przez J.R.R. Tolkiena. Podobnie postąpił inny twórca dzieł z pogranicza fantasy – George R.R. Martin, którego bohaterowie w sadze Pieśni Lodu i Ognia posługują się m.in. starovalyriańskim czy dothrackim. W pewnym momencie tworzenie języków sztucznych w takich gatunkach literackich i filmowych, jak science-fiction i fantasy, stało się wyznacznikami gatunkowymi. Dlatego bohaterowie takich dzieł, jak Gwiezdne Wojny, Star Trek, Diuna Gwiezdne Wrota, Atlantyda – Zaginiony Ląd, Avatar czy Myst posługują się językami artystycznymi.

Interlingua vs esperanto, czyli dwa najpopularniejsze sztuczne języki

Prace nad międzyjęzykami trwają przynajmniej od antyku. Pierwotnie jednak ich rolą było wyjaśnianie istoty języków znanych ówczesnym filozofom. W gruncie rzeczy rozwój sztucznych języków, które w założeniu miały zostać maksymalnie uproszczone, aby ułatwić komunikację wszystkim ludziom na świecie, nastąpił po 1800 roku. Jest to więc relatywnie nowe zjawisko lingwistyczne.

Najbardziej powszechnym tego typu językiem jest esperanto, którego podstawy opisał prof. Ludwik Zamenhof w 1881 roku. Drugi najpopularniejszy język sztuczny – interlingua – został opracowany w 1951 roku przez International Auxiliary Language Association. Jaka jest różnica między nimi? Wprawdzie interlingua jest znacznie łatwiejsza, niemniej ułatwia komunikację wyłącznie użytkownikom języków romańskich. Esperanto jest nieco trudniejszy w nauce, niemniej znacznie bardziej uniwersalny.